Ekin Sarı, Psikolog
Günümüzde bilgiye ulaşmak artık çok kolaylaştı, hepimizi elimizin altındaki telefonlar ve bilgisayarlar aracılığıyla koskoca bir bilgi dünyasına sahibiz. İstediğimiz haberlere, gündeme, merak ettiğimiz her şeye dakikalar içerisinde ulaşabiliyor ve tüketebiliyoruz.
Dahası, artık bu teknolojik dünyada üretmek de tüketmek kadar kolay hale geldi. İnternette yorum yapabiliyoruz, kendi düşüncelerimizi paylaşabiliyoruz ve bu düşünceleri kitlelere yayabilecek potansiyele sahibiz. Ancak; üretmesi ve tüketmesi bu denli kolay olan bilgilerin hepsi de istediğimiz düzeyde doğruluk payı içermeyebilir.
“Popüler Psikoloji” isimli kavram, insanların kolay tüketebileceği, çeşitli konulardaki meraklarını kolaylıkla giderebilecekleri psikoloji alanına yönelik bilgileri kapsıyor olsa da, tüm konuların ve yazıların doğruluk payı olmayabiliyor ne yazık ki.
Popüler Psikoloji Nedir?
Psikoloji bilimi, insan doğasını bütünüyle anlayan ve insan davranışlarının altında yatan bütün süreçleri, duygu ve düşünceleri araştıran bir bilimdir. Bu da psikolojiyi oldukça hassas bir konu haline getirir ve deneylerin yapılması ve tekrarlanabilir olması genellikle zor olabilir. Yine de, bu çalışmalardan çıkan ‘manşetler’ hafızada uzun süre yaşayabilir. Zamanla, bu fikirler ‘popüler psikoloji’ alanında diğer fikirlerin saflarına katılarak halkın bilincine yerleşir.
Popüler psikoloji, (Pop-Psych) psikolojinin bilimsel verilerini genel bir tüketici kitlesine sunmaya yönelik herhangi bir girişim olarak tanımlanabilir. Tüm alanlarda olduğu gibi, akademik ve profesyonel psikolojinin de kendi uzmanlık yayınları ve jargonu vardır. Popülerleştirme, bu bilgiyi erişilebilir, anlaşabilir ve kullanılabilir kılma çabasıdır. Hem psikolog olmayanlar hem de psikologlar tarafından yazılan ve ortak bir izleyici kitlesini hedefleyen gazete ve dergi makaleleri ve psikoloji hakkındaki kitaplardan edinilen ortak psikoloji anlayışı olarak da tanımlanabilirler.
Pop- Psikoloji Nasıl ortaya çıktı?
Tıpkı şehir efsaneleri gibi, popüler psikoloji yazıları ve teorileri kişisel gelişim kitaplarında, dergi ve gazetelerdeki tavsiye sütunlarında ve sosyal medyada toplanıp yazılır çünkü amaçları etrafımızdaki dünyayı anlamamıza ve açıklamamıza yardımcı olmak ve efektif bir şekilde bize hitap etmektir.
Psikolojik konular, zaman zaman popülerlik kazanabilir ve her insan benzer durumları aynı seviyelerde olmasa da yaşayabileceğinden, bu tür psikolojik konuların konuşulması ve yazılması insanlar arasında merak konusu olup bolca okunmasına sebebiyet verir. Psikolojik konulara talebin artması ve merak uyandırması, psikoloji ile alakalı kişilerin güncel toplumsal ve psikolojik konular hakkında daha çok yazmalarından ve bu konuların üretilip tüketilmesiyle Pop-Psych dediğimiz popüler psikoloji ortaya çıkmıştır.
Pop- Psikoloji bilimsel bir temele mi dayanır?
Bu sorunun cevabı, içerikten içeriğe değişiklik gösterebilmektedir. Kimi içerik bilimsel temele dayanırken, kimisi de tamamen bağlantısız olabilmektedir. Popüler psikolojiyi herhangi şekilde sınıflandıramasak da; üç ana türe ayrıldığını ve bu türlerin bazılarının bilimsel, bazılarının da bilimsel olmadığını görebiliriz.
Birinci tür olarak temel amacı halkı bilimsel psikolojideki son gelişmeler hakkında bilgilendirmek olan, genellikle akademisyenler veya bilim gazetecileri tarafından yazılan kitaplar ve medyayı belirtebiliriz.
İkinci tür ise psikoloji eğitimi olmayan, yani psikoloji alanından olmayan fakat alana meraklı kişiler için bilimsel bir konuyu açıklamak yerine, günlük yaşamın zorluklarıyla ilgili pratik yardım isteyen insanlara rehberlik eder. Genellikle konuyla ilgili araştırmalardan uzaktadır. Bu Popüler Psikoloji türü, bizi daha iyi liderler ve aşıklar, daha yetenekli ortaklar ve ebeveynler yapmayı amaçlayan yayınları içerir. Daha mutlu, daha zayıf, daha zinde, daha zengin, daha akıllı veya daha üretken olmak isteyen kişilere hitap ederler, daha çok magazinsel anlamı vardır ve aslında kağıt üzerinde koçluk vaat ederler.
Son olarak, zihinsel sağlık sorunları olan insanları hedef alan üçüncü bir popüler psikoloji türüne sahibiz. İkinci tür gibi, pratik rehberlik sunar, ancak günlük yaşamdaki işleyişi geliştirmek yerine, işlev bozukluklarını azaltmaya çalışır. Bu kategori, kişisel gelişim kitaplarının olduğu kategoriye de girebilir. Kişisel gelişim kitapları, psikoloji alanında profesyonel bir insan tarafından yazılsa dahi, kişiler yaşadıkları problemleri bir uzmanla birlikte tartışması ve çözmesi daha sağlıklı olacaktır. Kişisel gelişim literatürünün tümü maalesef psikolojiye dayanmaz veya psikologlar tarafından üretilmez.
Pop-Psikoloji yararlı mı yoksa kaçınılması mı gerekir?
Popüler psikoloji, psikolojinin gündem konularını takip etmek için güzel bir araçtır. Popüler psikolojinin kısaltması olan pop-psikoloji, genellikle “şehir efsanesi” gibi bir kültüre dayanır. Bu tür; akademik referansları nedeniyle değil, psikoloji ile ilgili güncel ve kolay tüketilebilir içerikleri nedeniyle okunur. Bilimsel kaynaklara dayalı olan kısmı olmakla birlikte bilimsel temele dayalı olmayan kısımları ayırt edebilmek önemlidir ve okuyucunun araştırmasına dayanır.
Popüler psikolojiyi en iyi kullanım şekli kişiye değdiği, düşündürdüğü yerleri keşfetmesini sağlayan bir kaynak olarak düşünmek hem zararlı taraflarından kaçınmak hem de erişilebilir olması düşünmeye alan açmasıyla faydalarını da göz ardı etmemeyi sağlayabilir. Yani popular psikolojiyi kişisel arayışınıza çözüm değil soru türeten bir yerde tutmak…
