Çerçeve; terapist ve danışan arasındaki en temel anlaşmadır. Farklı terapi ekollerinin farklı çerçeveleri olsa da psikanalitik çalışmada çerçeve sürecin verimli ilerleyebilmesi için var olan en önemli öğedir. Terapi sürecinin en başından itibaren sürecin sağlıklı ve iyileştirici olması adına terapist ve danışanın uyması gereken bazı kurallar bütününe “terapötik çerçeve” ismi verilir.
Psikanalitik Çerçeve Nedir?
Psikanaliz sürecinde, iyi bir çerçeve danışanın olumsuz davranışlarının (seansları iptal etme veya ücret ödememe gibi) önüne geçerek direnci kontrol altına alır. Bu çerçeve, danışana faydalar sağlarken aynı zamanda kızgınlık gibi duyguların da önüne geçerek karşı aktarıma engel olur, böylece sürecin zarar görmesini engeller. Çerçeve kavramı, danışan hakkında terapiste verilen bilgiler açısından da önemlidir. Danışanın sürekli seanslara geç kalmak, ani iptaller yapmak veya seanslara geç gelmek gibi bahaneler üretmesi, terapiste süreç boyunca kullanabileceği önemli bilgiler sunar. Çerçeve, sadece terapisti değil aynı zamanda danışanı ve sürecini koruyan önemli bir kurallar bütünüdür. Danışana bir sabitlik sağlayarak terapistin belirlenen zamanda orada olacağı güvencesini verir. Bu bütünlük sağlar ve aynı zamanda seanslara dair güvence sunar.
Çerçeve Nasıl Oluşturulur?
Psikanalitik terapide, terapist danışanla birlikte terapötik çerçeve oluşturur. Terapistlerin çerçeveleri farklılık gösterebileceği gibi çerçevenin sunulma zamanı da değişebilir. Genellikle ilk 3 seansta, terapist ve danışan birlikte çerçevenin kurallarını belirleyerek bir bütünlük sağlanır. Bu çerçeve, terapist ve danışan arasındaki ilişkiyi koruyarak güvenli bir ortam oluşturur ve danışanın kendini rahat hissedip iç dünyasını keşfetmesine yardımcı olur.
Terapinin olumsuz etkilenmemesi ve sağlıklı bir şekilde ilerlemesi için terapötik çerçeve, terapi sürecinin başında danışana yazılı ya da sözlü olarak iletilmelidir. Terapötik çerçeve genellikle terapi süreci, randevu tarihi ve saati, ücret ve ödeme yöntemi, iptal politikaları, tatiller, seans süresi, kayıt tutma ve gizlilik gibi konuları kapsar.
Çerçeve Ne İşe Yarar ve Nasıl İşler?
Psikanalitik çerçeve, psikanaliz terapisinin sağlıklı ve etkili bir şekilde ilerlemesini sağlamak amacıyla kullanılan bir kavramdır. Çerçevenin bazı önemli işlevleri şunlardır:
-Sınırların Belirlenmesi: Psikanalitik çerçeve, terapi sürecinin sınırlarını belirleyerek, hem terapistin hem de danışanın beklentilerini ve sorumluluklarını netleştirir. Randevu zamanları, seans süreleri, ödeme koşulları gibi konuları içeren sınırlar, her iki tarafın da terapiye odaklanmasını sağlar.
-Güvenli Bir Ortam Sağlama: Çerçeve, danışanın güvenli bir ortamda terapiye katılmasını sağlar. Belirlenmiş sınırlar, danışana istikrar ve güvence hissi verir. Bu da danışanın iç dünyasını paylaşma ve keşfetme konusunda rahat hissetmesine olanak tanır.
-Dirençle Baş Etme: Terapi sürecinde direnç, danışanın değişime veya duygusal açıklığa karşı gösterdiği içsel direnci ifade eder. Psikanalitik çerçeve, direncin farkına varılmasını ve kontrol altına alınmasını destekler. Örneğin, düzenli seanslara gelmemek veya seansları iptal etmek gibi direnç davranışları, çerçevenin sınırları içinde ele alınabilir.
-Karşı Aktarımı Yönetme: Karşı aktarım, danışanın terapiste duygusal olarak aktardığı ve genellikle geçmiş ilişkilerinden kaynaklanan duygusal tepkileri ifade eder. Psikanalitik çerçeve, karşı aktarımın yaratıcı bir şekilde ele alınmasını sağlar. Çerçeve, terapistin karşı aktarıma karşı duyarlılık geliştirmesine yardımcı olur ve danışanın karşı aktarıma dayalı zorlukları sürecin zarar görmesini engeller.
-Süreklilik ve İlerleme Sağlama: Psikanalitik çerçeve, terapi sürecinin sürekliliğini ve ilerlemesini destekler. Belirlenen sınırlar, terapistin her seans için hazır ve erişilebilir olmasını ve danışanın sürecin istikrarını deneyimlemesini sağlar. Bu da terapiye devam etme motivasyonunu artırır ve ilerlemeyi destekler.
Seans Düzeni, İptal ve Ücretin Çerçevedeki Rolü Nedir?
Randevu: Terapi seanslarının haftanın belirli günleri ve saatlerinde yapılacağı belirlenir. Sabit bir gün ve saat seçilerek danışana ait olur. Danışanın seansa, iptal kuralı dışında, gelmemesi durumunda ücret ödemesi yapması beklenir.
İptal: Seansın iptal edilmesi durumunda danışan önceden bilgilendirilir ve seansın (eğer yapılacaksa) nasıl telafi edileceği konusunda anlaşma sağlanır.
Erteleme: Seansın belirlenen süresinin sona erdiği zaman terapi seansı sona erer ve süre aşımı yapılmaz. Süre aşımından kaçınılarak terapi sürecinin sağlıklı ilerlemesi hedeflenir.
Seans Süresi ve Ücretlendirme: Danışana seans süresi hakkında bilgi verilir ve ödemenin nasıl yapılacağı belirlenir. Ücretin zamanında ödenmesi önemlidir. Ödenmeyen ücretler süreç içerisinde kullanılabilir ve danışanın maddi sorumlulukları üzerindeki tutumunu yansıtabilir.
Tatiller: Yıl içerisindeki tatil günleri veya resmi/dini tatillerde seansların yapılıp yapılmayacağı ortak bir şekilde kararlaştırılır.
Sonuç olarak, psikanalitik çerçevenin oluşturulması ve korunması terapi sürecinin düzenini ve güvenliğini sağlamak amacıyla sınırların belirlendiği ve yönetildiği bir yapıdır. Danışanın direnciyle başa çıkmaya yardımcı olur, karşı aktarıma karşı koruma sağlar ve terapi sürecinin ilerlemesini destekler.
Yazar: Sena Nur Belhan, Stajyer Psikolog
Düzenleyen: Gözde Özbek, Uzman Klinik Psikolog
Referanslar:
Gödeş, M. (2018). Psikoterapide Çerçevenin Önemi . Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi , 1 (2) , 134-153.
Sigmund Freud, Psikanaliz Üzerine Beş Konferans ve Psikanalize Toplu Bakış, çev., Kâmuran Şipal (İstanbul: Say yayınları, 2018), 91.
